Życie istnieje dzięki emocjom

To hasło może wydawać się dziwne, nieprawdziwe, na wyrost ….
Jednak bez odczuwania emocji, uczuć, namiętności, afektów nasze życie byłoby jałowe….
Nasze ciało jest tak zbudowane, żeby przeżywać całym sobą różnorakie rzeczy w naszym życiu. Kiedy patrzymy na małe dzieci … one zgarniają życie pełną piersią, przeżywają wszystko w pełni i idą dalej …

Do momentu, kiedy my dorośli włączamy się do ich wychowania i uczymy ich o złych i dobrych rzeczach ….

w obecnych czasach widać już kompletną porażkę tego podejścia ….

jako lekarstwo próbujemy uczyć się zarządzania emocjami …

jednak to jeszcze nie to, a więc co?

W tej serii artykułów spróbujemy na to pytanie odpowiedzieć i zachęcamy do merytorycznej dyskusji.

Aby jednak dyskusja miała sens to w pierwszym kroku przyjmiemy sobie parę definicji:

Definicje

Emocje, uczucia, afekty, namiętności? Czy to jedno i to samo?

Dla wielu z nas to są takie same słowa – po prostu synonimy. Współczesna psychologia traktuje je inaczej. Warto się przyjrzeć co mogą znaczyć te słowa i warto je doprecyzować, żeby dalsza dyskusja i rozważania stały się łatwiejsze.

Ujmując prosto:

• Uczucia to stały stan psychiczny odzwierciedlający stosunek człowieka do określonych elementów tego, co nazywamy rzeczywistością. Uczucia są pasywne.
• Emocje to świadome bądź nieświadome, silne, względnie przelotne stany psychiczne powstałe w skutek reakcji na jakiś bodziec. Emocje są aktywne oraz mają silne „zabarwienie” pozytywne lub negatywne. Bodźcem może być wszystko, co odbieramy zmysłami: (zewnętrzne bodźce) pogoda, zapach, dźwięk itp. inni ludzie i ich działania, słowa, (wewnętrzne bodźce) myśli, wspomnienia itd.
• Afekty emocje powstające pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, z reguły nagłych, zaskakujących, ograniczają racjonalność działania posiadając mocny komponent fizjologiczny (reakcji fizjologicznej).
• Natomiast Afekt we współczesnych naukach psychologicznych termin ten określa ekspresję emocji i stopień jej współgrania z przeżywaną emocją. Jest to dość istotny termin, bo mamy społeczną tendencje do tłumienia określonych emocji.
• Nastroje uczucia czy emocje o spokojnym przebiegu, mniejszym nasileniu i dłuższym czasie trwania niż emocje. 
• Namiętności to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi aspektami życia, wartościami, dążeniami człowieka. Mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli i działania, mobilizująca spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne i fizjologiczne. Z reguły mocne w wieku młodym, później słabną. Jednak bywa i na odwrót. Pasje – uczucia bardziej intensywne i trwałe.

Oprócz przyglądania się procesom psychicznym warto również wspomnieć o procesach fizjologicznych (biochemicznych) zachodzących w naszych ciałach w różnych sytuacjach w skutek emocji, nastrojów, afektów, namiętności. Są to między innymi:

• odcięcie ciała migdałowatego – biała karta, nagle wszystko mi wyleciało z głowy, np. egzamin;
• wyrzut adrenaliny i pompowanie krwi do nóg i rąk, czyli reakcja walcz-uciekaj, w  zależności od sytuacji i emocji (np. gniew, złość) albo stosujemy przemoc/walczymy albo uciekamy;
• ściska mnie w dołku,
• mnie tu nie ma, czyli tzw. udawanie martwego, nas to nie dotyczy, stajemy się niewidzialni
• i wiele innych zmian hormonalnych w ciele, które przekładają się na działania.

Każdy z nas w swoim życiu doświadczył i doświadcza wielu różnych stanów psychicznych. W związku z emocjami, pasjami, namiętności nasze reakcje, działania, odpowiedzi mogą być różne w zależności od wielu czynników związanych:

• natężeniem
• kierunkiem
• siłą
• efektami
• wiedzą
• świadomością
• doświadczeniami
• powodami
• wynikami
• rozwiązaniami
• przekonaniami

Stany emocjonalne pierwotne: wynikające z reakcji na bodziec, a stany emocjonalne wtórne: wynikające z reakcji na nasze myśli o danym bodźcu lub związane z konkretną sytuacją.

Świetnym przykładem jest ten sam stan psychiczny określony dwoma słowami strach i lęki. Strach to emocja pierwotna, kiedyś kojarzona np. z szelestem w krzakach, który oznaczał, że może się w nich czaić np.: tygrys. Oznaczało to natychmiastowe zagrożenie. Skutkiem tego strachu była reakcja fizjologiczna zachodząca w organizmie (np. biochemiczna w postaci produkcji odpowiednich hormonów pozwalających na szybką ucieczkę, ewentualnie walkę). Krótkotrwały stres, który pozwalał na wydzielenia adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu i innych adekwatnych hormonów, do krótkiego i  adekwatnego działania w zależności od naszego doświadczenia, umiejętności, sytuacji i wielu innych czynników (np. czy dana osoba była wojownikiem czy starcem). Odpowiednikiem tego może być współczesny rabunek (inaczej zachowa się osoba sprawna, inaczej osoba trenująca sporty walki, inaczej urzędnik).

Lęki to emocja wtórna, bo nie wynika z rzeczywistej sytuacji, ale reakcja strachu pojawia się w wyniku naszych myśli np. martwienie się z góry np.: a co jeśli na naszej drodze napotkamy tegoż tygrysa czy inne zagrożenie, nawet jeśli aktualnie nie mamy do tego żadnych podstaw. Przekładając to na współczesny przykład: a co jeśli znowu okrzyczy nas szef, albo mąż czy żona będą niezadowoleni z  obiadu, lub kłopoty z płatnościami itp.

Oczywiście możemy mieć również pozytywne emocje. Dostaliśmy kwiaty czy inny prezent i jesteśmy radośni i uśmiechnięci – emocja pierwotna. Wspominamy tą sytuację lub myślimy o tym, że przy następnym spotkaniu też dostaniemy kwiaty, albo mile spędzimy czas i to wywołuje w nas wtórne emocje.

Każda taka czy podobna myśl jest bodźcem. Im więcej takich myśli, tym więcej emocji. Im dłużej powielamy takie myśli tym bardziej stan staje się długotrwały.

Negatywne myśli budują negatywny stan stresowy i wydzielanie kortyzolu. Im dłużej wydzielany jest kortyzol tym bardziej długotrwały stres i tym większa szkoda dla naszego zdrowia i organizmu.

Niezależnie od tego czy jest to gniew, złość, frustracja, radość czy inna emocja każda z nich może być wynikiem reakcji na bodziec (pierwotna) lub reakcji na nasze myśli (wtórna).